Her meme kanserinde koltuk altı lenf düğümlerinin tamamının temizlenmesi gerekmeyebilir. Koltuk altı lenf düğümlerinin tümör hücreleri ile tutulmadığı durumda koltuk altının temizlenmesi gereksizdir. Koltuk altı lenf düğümlerinin tümör ile tutulup tutulmadığını anlamak amacıyla bekçi lenf düğümünün bulunup incelenmesi gerekir. Eğer bekçi düğümünde tümör hücreleri bulunmaz ise koltuk altına bir girişimde bulunulmaz.

“Bekçi lenf düğümü”, meme dokusu bittikten sonra koltuk altı girişindeki ilk lenf nodudur. Tıpta “sentinel lenf nodu”da denir. Meme içindeki tümörden kopup, lenf kanalları ile koltuk altına gelen kanser hücreleri ilk olarak bu lenf nodunda toplanır. Sentinel lenf nodu bir anlamda koltuk altının gümrük memuru, bekçisidir. Bu nedenle kanser hücrelerinin lenf kanalları ile ulaştığı ilk lenf noduna “bekçi lenf düğümü” denir. Tümör hücreleri bu lenf düğümünü geçtikten sonra, sırayla diğer lenf düğümlerine dağılır. Dolayısıyla bekçi lenf düğümü, tümör hücrelerinin o noktadan geçip geçmediğini takip eden bir bekçi, bir gözlemci olarak kabul edilebilir.

Bekçi lenf düğümü ne işe yarar?

Bekçi lenf düğümünün, memedeki kanserden kopan tümör hücrelerinin uğradığı ilk lenf düğümü olduğunu söylemiştik. Eğer bekçi lenf düğümü bulunup çıkarılır, incelenir ve tümör hücrelerinin bu lenf düğümüne gelmediği saptanırsa, bu durum tümör hücrelerinin ondan sonraki diğer lenf düğümlerine de geçmediği anlamını taşır. Yani memedeki tümör henüz koltuk altındaki lenf düğümlerine yayılmamıştır. (Resim 1 ve 2). Tümör, koltuk altındaki lenf düğümlerine yayılmamışsa bu lenf düğümlerinin ameliyat ile çıkarılması gerekmez. Hasta koltuk altına yapılacak cerrahi girişimden kurtulmuş olur.

Bekçi lenf düğünü nasıl saptanır?

 Koltuk altındaki bekçi lenf düğümünü bulabilmek için temel olarak 2 yöntem kullanılır:

1. Mavi boya: Bekçi düğümünü saptamak için kullanılabilecek ilk yöntem mavi boya enjeksiyonudur.

Bu yöntemde meme başı altına veya tümör çevresine mavi boya (izosulfan mavisi) enjekte edilir.

Mavi boya hızla lenfatik kanallar içine girer ve 10 dakika içinde koltuk altında bekçi lenf düğümüne ulaşarak bu lenf düğümünü maviye boyar.

Ameliyat sırasında çıkarılan bekçi lenf düğümü patoloji laboratuvarında hızlı bir incelemeye tabi tutulur. Ortalama 15 dakika içinde sonuç bildirilir. Bu patolojik inceleme sonucunda bekçi lenf düğümünün tümör hücreleri içerdiği saptanırsa koltuk altı tüm lenf bezlerinden temizlenir. Bekçi lenf düğümünde tümör hücreleri saptanmaz ise hasta koltuk atına yapılacak cerrahi girişimden kurtulmuş olur.

2. Radyoaktif madde
Ameliyat sabahı, meme başında cilt altına radyoaktif madde enjeksiyonu yapılır. (Resim 3). Radyoaktif madde tümör hücrelerini taklit ederek önce lenf kanalları içine girer ve bu kanallar yardımı ile koltuk altında doğru ilerler. (Resim 4). Daha sonra koltuk altındaki ilk lenf düğümünde (=bekçi lenf düğümü) toplanırlar. (Resim 5). Bu dönem içinde gama kamera altında radyoaktif maddenin dağılımının grafisi (=lenfosintigrafi) çekilir. Lenfosintigrafi ile lenf kanalları ve bekçi lenf düğümü görüntülenir. (Resim 4 ve 5). Bekçi lenf düğümünü belirleme sırasında kullanılan radyoaktif madde miktarı son derece azdır. Hastaya ve hasta ile ilgilenen sağlık personeline zarar vermez.[hr]

Resim 3. Meme başı altına radyoaktif         Resim 4. Gama kamera ile lenf kanalının     Resim 5. Radyoaktif maddenin bekçi                         madde enjekte edilir.                                       görüntülenmesi                                               lenf düğümünde toplanması

[hr]

Sintigrafi ile koltuk altındaki bekçi lenf düğümünün yeri, sayısı belirlenmiş olur. Ameliyat sırasında radyoaktif madde toplanmış bekçi lenf düğümünün yeri özel bir dedektör (Resim 6) yardımı ile bulunur. Bu dedektör ve uçları (Resim 7) rahatlıkla elle taşınabilir boyutlardadır. [hr]

Resim 6. Gama dedektör                                                                           Resim 7. Dedektör uçları

[hr]

Bekçi lenf düğümünü bulmak için bütün bu çaba neden diye sorulabilir. Koltuk altındaki lenf bezlerinin temizlenmesi için yapılan cerrahi girişim çok masum bir müdehale değildir. Koltuk altına yapılan girişimlerden sonra hem erken hem de geç dönemde birçok problem ortaya çıkabilir. Bekçi lenf düğümünün durumunun bilinmesi, koltuk altına yapılacak gereksiz ameliyatları, dolayısıyle çıkabilecek problemleri azaltır.